Op een herfstachtige dag in oktober, liep ik over de zeedijk van Baarland. Op de golven van de Westerschelde zag ik twee kitesurfers stunts uithalen en iets dichterbij, in het slik tegen de dijk zag ik hoe een paar bergeenden hun kostje bij elkaar scharrelden. Ik genoot van de wind in mijn gezicht en van het heerlijke gevoel van vrijheid dat me altijd omringt als ik in de buurt van de zee ben.

door Rachel van Westen

BAARLAND – Toen passeerde ik een oorlogsmonument. Ik ben er al zo vaak langsgelopen, maar dit keer stopte ik en probeerde me voor te stellen hoe toen, op die vroege ochtend van 26 oktober 1944, aan de andere kant van de Westerschelde honderden mannen in hun amfibievoertuig of buffalo stapten om de Westerschelde over te steken en Zuid-Beveland te bevrijden. Zaten ze met een bonkend hart van spanning te wachten op wat komen ging? Hadden ze het koud en dachten ze aan een bord warm eten aan de keukentafel van hun moeder?

Zwart-wit beelden

Het is gek, maar als ik een beeld probeer te vormen bij de gebeurtenissen die ik gehoord, gelezen of gezien heb over de Slag om de Schelde, dringen zich altijd die zwart-witbeelden op van filmpjes die ik heb gezien over die tijd, waarbij met een krakerige stem verslag wordt gedaan van de gebeurtenissen. Het voelt bijna onwerkelijk.

Realiteit

Toch is het de keiharde realiteit dat hier, exact vijfenzeventig jaar geleden, honderden mannen en jongens op deze plek aan land kwamen. Dankzij de filmbeelden, foto’s en verhalen van ooggetuigen, hebben we vandaag de dag redelijk in kaart kunnen brengen hoe die Slag om de Schelde is verlopen. De Slag om Baarland verliep vrij vlot en er werd wel gesproken over een succesvolle operatie. Dat klinkt anno nu toch een beetje vreemd, als je weet dat er alleen al op die eerste dag zestig doden zijn gevallen. Zestig mensenlevens. Wat een verdriet.

Mallardviaduct

Er was geen tijd om stil te staan bij de verloren levens. De mannen moesten verder. Ook Walcheren wachtte op de bevrijders. De volgende dag, 27 oktober 1944, trokken de troepen naar de Sloedam. In de betonnen bunkers in de Jacobapolder zaten de Duitsers verschanst. Een deel van die bunkers staan er vandaag de dag nog steeds en als je daar eens een keer gaat kijken, bezoek dan ook de gedenkplaats aan de Postweg die parallel loopt langs de A58 bij het Mallardviaduct. Ook de naam van dit viaduct is een herinnering aan de strijd die hier is geleverd. Het was lastig om de Sloedam te veroveren en het mislukte tot twee keer toe. Toen werd er besloten om de Duitsers aan de Walcherse zijde van de Sloedam te verrassen door een nachtelijke aanval over het water en door de modder van het Sloe. De mannen staken het water over in canvas bootjes en ploeterden later een uur lang door de slikken en schorren waar ze soms tot hun middel in wegzakten. Het was een zware tocht, maar toch wisten ze daarna de Duitsers te overmeesteren. Deze geheime aanval kreeg de codenaam ‘Operatie Mallard’.

9.764 doden

Alleen al tijdens de Slag om de Schelde, in de periode van 4 september tot en met 28 november 1944 verloren in totaal 9.764 burgers en militairen het leven. Ongeveer net zoveel mensen wonen er vandaag de dag in de twee dorpen Heinkenszand én ‘s Gravenpolder bij elkaar. Zoveel doden in nog geen drie maanden tijd.

Continu in angst leven

Het is al weer vijfenzeventig jaar geleden dat dit deel van Zeeland werd bevrijd. Er zijn nog maar weinig mensen over die deze oorlog zelf hebben meegemaakt en echt weten welke impact het heeft om in oorlog te leven. De meeste mensen hebben geen hoe het voelt om continu in angst te leven. Gelukkig maar. Laten we vooral blijven hopen dat we dat nooit te weten komen. Toch is het wel belangrijk dat we beseffen dat het leven in vrijheid een voorrecht is. Het monument op de zeedijk in Baarland, de bunkers in de Jacobapolder, de gedenkplaats aan de Postweg, de naam van het viaduct over de A58 en al die andere monumenten en oorlogsbegraafplaatsen zijn markeringspunten in ons prachtige Zeeuwse landschap die ons wijzen op de verschrikkingen die hier hebben plaatsgevonden. Door dit soort monumenten word je weer even op scherp gezet. Stop de volgende keer wanneer je langs een oorlogsmonument loopt. Neem de tijd om stil te staan. Lees de namen van echte mensen en wees dankbaar dat je in vrijheid leeft.